Choć wystawa „Taniec. Trans, emocje, zbiorowość”, poświęcona jest wiejskiemu tańcowi, pokazuje też wartość zapomnianych zdjęć sprzed lat, które skrywają historie m.in. o pracy i obyczajach na wsi. Ekspozycja jest częścią programu festiwalu „Re:tradycja – Jarmark Jagielloński” i można ją oglądać w Zaułku Hartwigów do 29 sierpnia.

Tekst Andrzeja Bieńkowskiego z fundacji Muzyka Odnaleziona / Archiwum Muzyki Wiejskiej, współwłaściciel kolekcji, z której pochodzą prezentowane na wystawie zdjęcia:

Jeszcze w latach 50. XX wieku aparat fotograficzny na wsi to była rzadkość. Podziwiam wiejskich fotografów, bo wiem, jakie trudności trzeba było pokonać, żeby zrobić zdjęcie, a potem odbitkę. Te powszechnie znane zdjęcia wsi na ogół były robione przez etnografów albo zawodowców z zakładów w miastach i miasteczkach. Nieliczne amatorskie chłopskie fotografie są rarytasem. Pokazują to, co dla wsi było ważne, sytuacje, do których osoba z zewnątrz nie miałaby dostępu.

Aparaty migawkowe na klisze pojawiły się na wsi już w latach 30. Klisze oddawano do wywołania do miasta, do zawodowych fotografów. Podczas wojny, wraz z wojskami niemieckimi stacjonującymi po wsiach, pojawiły się nowoczesne aparaty i materiały fotograficzne kupowane przez amatorów. 

Lata powojenne to powszechny brak materiałów fotograficznych, słowem – zapaść. Fotografie wiejskie odradzają się dopiero pod koniec lat 50. 

Potem już lawinowo narasta ich liczba, przestają być czymś nadzwyczajnym, co warto zachować. Nie szanuje się ich. Przechowywane w plastikowych workach, służą co najwyżej do zanotowania ceny za krowy czy świnie. Ale najbardziej dotkliwy cios dla starych wiejskich zdjęć przychodzi w latach 80. ze strony kolorowej fotografii, odbijanej w zakładach fotograficznych. Te zdjęcia – piękne, kolorowe – są przechowywane w specjalnych albumach. Stare, pomięte, czarno-białe zaśmiecają dom, a do tego pokazują krępujące sytuacje, dlatego najczęściej lądują w piecu albo na śmietnisku. 

Zbieramy stare wiejskie fotografie od ponad 40 lat. Bardzo trudno je zdobyć. Ale każda zawiera w sobie niezwykłe informacje: jak wyglądała praca na wsi, jaka była moda, jak się ludzie zachowywali, jak się bawili i świętowali? Tematem wystawy jest taniec, zdjęcia dotyczą głównie wesel, czasem są to zabawy, potańcówki na trawie czy dechach. Warto przyjrzeć się dokładnie każdej fotografii.

Zdjęcia pochodzą przede wszystkim z Polski Centralnej, ale znajdziemy również fotografie z terenów Ukrainy, Białorusi czy Polski Południowej. Ich właścicielem jest fundacja Muzyka Odnaleziona / Archiwum Muzyki Wiejskiej.

O festiwalu Re:tradycja – Jarmark Jagielloński

Re:tradycja – Jarmark Jagielloński (22–24 sierpnia, Stare Miasto, Lublin) jest jednym z największych festiwali kultury ludowej w Polsce, który przez trzy sierpniowe dni wypełnia przestrzeń Starego Miasta w Lublinie. To czas niezwykłych koncertów, inspirujących warsztatów, poznawania rzemiosła tradycyjnego i odwiedzania wystaw pobudzających wyobraźnię. Wydarzenie jest też okazją do spotkania artystów i rzemieślników z różnych stron świata. Jego siłą jest łączenie tradycji z nowoczesnością. Od lat pokazuje on, że kultura ludowa wciąż jest żywa i bywa inspirująca dla kolejnych pokoleń. 

W tym roku odbędzie się już 19. edycja festiwalu, a jego tematem przewodnim będzie taniec tradycyjny. Zadba o niego m.in. fiński zespół Rällä, który  wykonuje tradycyjny repertuar taneczny Ostrobotni Północnej. Na Scenie Głównej zagrają również zespoły: PoMore TanzOrkiestra – polsko-niemiecki projekt przywracający do żywej praktyki muzykę Pomorza; GMM – specjaliści od elektryzujących aranżacji weselnych melodii ludowych, inspirowanych zbiorami Oskara Kolberga oraz El Khat, który sięga do tradycyjnej muzyki jemeńskiej, łącząc ją z eksperymentalnym brzmieniem i osobistą historią migracji. Podczas festiwalu zapraszamy też na spektakl norweskiej kompanii tanecznej Kartellet, inspirowany dawnymi zwyczajami tanecznymi z archipelagu Lofotów „Danse staur, danse staur”. 

W programie tradycyjnie nie zabraknie Podwórka Re:tradycji, targów sztuki ludowej, spotkań z rzemieślnikami, pokazów filmowych, wystaw i warsztatów.

Re:tradycja – Jarmark Jagielloński

22–24 sierpnia 2025 
Lublin, Stare Miasto
Wstęp na wydarzenie jest wolny.
retradycja.eu

Organizatorzy: Warsztaty Kultury w Lublinie, Instytucja Kultury Miasta Lublin, Lublin Miasto Inspiracji

Patronat honorowy: Prezydent Miasta Lublin – Krzysztof Żuk, Narodowy Instytut Dziedzictwa

Patroni medialni: TVP Kultura, TVP3 Lublin, Polskie Radio Program II, Radiowe Centrum Kultury Ludowej, Radio Lublin, Gazeta Wyborcza, KulturaLudowa.pl, MuzykaTradycyjna.pl, Kultura Enter, ONET

Partnerzy: Fundacja Kultura Enter, Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Teatr Stary w Lublinie,  Dominikanie Lublin, Muzeum Narodowe w Lublinie, Ivan Honchar Museum, Stowarzyszenie Twórców Ludowych

Sponsor: Inter Broker

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z funduszu promocji kultury.