Festiwal Wschód Kultury – Inne Brzmienia to nie tylko muzyka.
Sprawdź program literackich premier wydawniczych i spotkań z pisarzami z krajów Partnerstwa Wschodniego

Już od 10 lat podczas Festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia można zetknąć się z najnowszą literaturą ukraińską i białoruską, a także pochodzącą z państw bałtyckich. Nie inaczej będzie w tym roku. W ramach literackiego modułu festiwalu odbędzie się sześć premier wydawniczych, takich autorów i autorek jak Aušra Kaziliūnaitė, Kristiina Ehin, Lena Kudajewa, Polina Położencewa, Oksana Sawczenko, Ilya Kaminsky i Lameda Szapiry. Premierom towarzyszyć będą dyskusje związane zarówno z tematyką samych książek, jak i kontekstem społeczno-kulturowym, w jakim powstawały.

Tegoroczna edycja festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia odbędzie się w Lublinie w dniach 6–9 lipca 2023. To już 16. odsłona Innych Brzmień, a 10. pod szyldem Wschodu Kultury, czyli przedsięwzięcia realizowanego przez Narodowe Centrum Kultury ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz przez trzy miasta wschodniej Polski – Lublin, Białystok i Rzeszów.

Premiery wydawnicze, spotkania, dyskusje:

• 6 lipca 2023 | 17.00-18.00 | Opowieść o ukraińskiej reporterce Zofiii Jabłońskiej – Veronika Homenyk (Lwów), Nathalie Oudin (Paryż), prowadzenie: Dorota Mościbrodzka. Tłumaczenie z ukraińskiego i francuskiego. | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 7 lipca 2023 | 17.00–18.00 | Premiera książki: Aušra Kaziliūnaitė „osobista pustka” (Litwa). W spotkaniu udział wezmą: Aušra Kaziliūnaitė – autorka, Paulina Ciucka – tłumaczka oraz Wojciech Szot – prowadzenie. Spotkanie w języku polskim i litewskim. | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 7 lipca 2023 | 18.30–19.30 | Premiera książki: Lamed Szapiro „Wylej swój gniew” (przekład z jidysz: Bella Szwarcman-Czarnota). W spotkaniu udział wezmą: Bella Szwarcman-Czarnota – tłumaczka oraz Magdalena Kicińska – prowadzenie. Spotkanie w języku polskim | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 8 lipca 2023 | 10.00–11.30 | Premiera książki: Lena Kudajewa, Polina Położencewa, Oksana Sawczenko „Insekt” (Ukraina). W spotkaniu udział wezmą: Lena Kudajewa, Polina Położencewa, Oksana Sawczenko – autorki, Anna Korzeniowska-Bihun – tłumaczka oraz Paweł Passini – prowadzenie. Spotkanie w języku ukraińskim i polskim | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 8 lipca 2023 | 12.00–12.45 | „Noc zakryje poranek” – czytanie performatywne promujące antologię dramatów ukraińskich „Insekt”. Czytanie w języku ukraińskim z polskimi napisami | Warsztaty Kultury, Grodzka 5a – Sala Widowiskowa, II piętro
• 8 lipca 2023 | 14.00–15.00 | Razem do zwycięstwa – licytacja na rzecz Ukrainy. Spotkanie w języku polskim i ukraińskim | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 8 lipca 2023 | 16.00–17.30 | Premiera książki: Kristiina Ehin „Planeta pożeraczy serc” (Estonia). W spotkaniu udział wezmą: Marta Perlikiewicz – tłumaczka oraz Olga Wiewióra – prowadzenie. Spotkanie w języku polskim | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 9 lipca 2023 | 11.00–12.00 | Premiera książki: Ilya Kaminsky „Republika Głuchych” (przekład z angielskiego: Anna Łazar). W spotkaniu udział wezmą: Ilya Kaminsky  – autor, Anna Łazar – tłumaczka oraz Agnieszka Budnik – prowadzenie. Spotkanie w języku angielskim, polskim i PJM. | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio
• 9 lipca 2023 | 13.00–14.00 | Premiera monografii teatru białoruskiego. W spotkaniu udział wezmą: Irina Lappo – redaktorka naukowa i tłumaczka, Hanna Karniajuk, Ewa Wientorska – autorki oraz Grzegorz Kondrasiuk – prowadzenie. Spotkanie w języku polskim i białoruskim | pub Bałagan, Grodzka 5a – patio

Wschód Kultury – Inne Brzmienia
Wschód Kultury – Inne Brzmienia to przede wszystkim festiwal muzyczny. Przypominamy, że zespołami, które zaprezentują się podczas wydarzenia są: legenda brytyjskiej sceny elektro Ladytron, norweski mistrz gitary Stian Westerhus, wielka nadzieja współczesnej sceny brytyjskiej Nuha Ruby Ra, legenda sceny niemieckiej łącząca elektronikę z żywym brzmieniem To Rococo Rot, a także włoscy mistrzowie poetyckiego nastroju z Dead Cat in a Bag. Nie zabraknie Whispering Sons ze swoją unikalną mieszanką eksperymentalnego i frenetycznego post-punka oraz estońskiego duetu Bedless Bones, łączącego m.in. dark wave, industrial i electro. Będziemy mieli okazję bliżej poznać Kanadyjczyków z zespołuy Miesha & The Spanks, czyli mocną fuzję garażowego rocka, grunge’u i punka oraz niemiecki projekt Lucy Kruger & The Lost Boys, operujący na granicy gatunków takich psychedelic folk, ambient punk czy art pop. Zobaczymy świetne polskie składy – szorstkie, Tuleje i Atol Atol Atol, powracający w wielkim stylu Contemporary Noise Ensemble, rozkręcającego swoją karierę w zawrotnym tempie Jakuba Skorupę, fenomenalną młodzież z grup: ta Ukrainka i Kisu Min oraz znakomity jazzowo-bluesowy zespół Koń. Wschodnich sąsiadów reprezentować będą projekty ze sceny alternatywnej: jazzowy Hyphen Dash oraz elektroniczne The Lazy Jesus i Monoconda.

Podczas tegorocznej edycji wydarzenia będziemy mieli także okazję zobaczyć fotograficzne podróże Zofii Jabłońskiej – pionierki ukraińskiej fotografii, feministki i reportażystki, plakaty Dominiki Czerniak-Chojnackiej, szklane negatywy Leopoldyny i Edwarda Januszów oraz wystawę okładek książek wydanych w ramach Wschodniego Expressu.

Wschodni Express
Jedną z największych przeszkód w rozwijaniu współpracy kulturalnej, przezwyciężaniu barier kulturowych i pokonywaniu stereotypów na temat kultur państw Europy Wschodniej jest bariera językowa. Podczas gdy ta bariera nie jest większym zagrożeniem dla innych obszarów praktyk kulturowych (muzyki czy sztuk wizualnych), rzutuje ona przede wszystkim na recepcję literatury, a także na szeroko rozumianą sferę wymiany idei. W tym kontekście szczególnie istotna zdaje się więc być idea dbałości o dobry przepływ aktualnej myśli, publicystyki i literatury, tłumaczonej na języki narodowe. Taką rolę pełni Wschodni Express – cykl spotkań, debat oraz premier wydawniczych wprowadzających na polski rynek książki najbardziej aktualnej prozy i poezji z krajów Partnerstwa Wschodniego, który od dziesięciu lat ma swoją inaugurację podczas Festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia.

Premiery wydawnicze 2023:
1. Aušra Kaziliūnaitė | „osobista pustka” | tłum. Paulina Ciucka
„osobista pustka” to pierwsze polskie wydanie litewskiej poetki młodszego pokolenia.
Niniejszy zbiór zawiera wiersze pochodzące z trzech ostatnich tomików Aušry Kaziliūnaitė. Jest to wybór podyktowany chęcią pokazania polskiemu czytelnikowi koherentnego zestawienia twórczości litewskiej poetki, które łączyłoby tematy, motywy i środki poetyckie. W prezentowanych tekstach − w przeciwieństwie do wczesnych wierszy − autorka odchodzi od eksperymentowania z formą, poetycką kreatywność inwestuje raczej
w konsekwentne budowanie swojego imaginarium, w którym napotykamy m.in. rodzący się z błękitnego jaja świat, pozornie istniejące akweny czy „prawdziwszych” nas po drugiej stronie lustra. Do jej fantastycznego kolażu trafiają wycinki twórczości innych osób, odłamki teorii filozoficznych, okruchy świata rzeczywistego.
Paulina Ciucka (tłumaczka)
Aušra Kaziliūnaitė (ur. 1987 r. w Wilnie) – poetka, filozofka, pisarka. Studiowała historię i religioznawstwo.
W 2020 r. obroniła pracę doktorską na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Wileńskiego. Od 2019 r. pełni funkcję wiceprezes Związku Pisarzy Litwy. Opublikowała dotychczas pięć zbiorów poezji: Pirmoji lietuviška knyga (Pierwsza litewska książka, 2007), 20% koncentracijos stovykla (Obóz pracy przymusowej na pół gwizdka, 2009), Mėnulis yra tabletė (Księżyc jest tabletką, 2014), esu aptrupėjusios sienos (wiecznie drżę w posadach, 2016)
i Jūros nėra (Morza nie ma, 2021). Jej twórczość została nagrodzona prestiżową Nagrodą im. Jurgi Ivanauskaitė, Nagrodą Ministra Kultury Litwy „Dla Młodych Twórców” oraz Nagrodą im. Eleny Mezginaitė.

2. Kristiina Ehin | „Planeta pożeraczy serc” | tłum. Marta Perlikiewicz
W prozie Kristiny Ehin mamy do czynienia z pełnym fantazji gawędziarstwem i głębokim spojrzeniem na rzeczywistość. Opisy uczuć, które w realistycznym opowiadaniu z pewnością umknęłyby czytelnikowi, w tych alegorycznych obrazach znajdują swoje pełne odzwierciedlenie. Estońska prozaiczka opisuje wzorce kształtujące nasze zachowanie, kierujące naszym życiem i relacjami z ludźmi. Bohaterowie zabiegają o prawdziwą miłość, niektórzy obrywają od losu, ale nie ustają w poszukiwaniach. Inni odnajdują skarb i stają oko w oko z pytaniem, jak utrzymać odnalezione szczęście. Opowiadania Ehin są pełne alegorii, napisane z wyczuciem specyficznego absurdu i surrealizmu niczym baśnie, w których co drugie zdanie może zaskoczyć niespodziewanymi zwrotami akcji.
Kristiina Ehin (ur. 1977 r. w Rapli) – jest estońską poetką i autorką opowiadań. Ukończyła studia z zakresu estońskiej i porównawczej poezji ludowej na Uniwersytecie w Tartu. W swoim ojczystym języku opublikowała do tej pory dziesięć tomików poezji, trzy zbiory opowiadań, nowe wersje opowieści ludowych z południowej Estonii oraz tom refleksji autobiograficznych. Jest też autorką dwóch spektakli teatralnych oraz poetyckich słuchowisk radiowych. We wszystkich swoich pracach stara się łączyć codzienność z mitycznością. Jest laureatką najbardziej prestiżowej estońskiej nagrody poetyckiej za tomik Kaitseala (Huma, 2005) – zbiór wierszy oraz zapisów z dziennika, który napisała, pracując jako strażniczka rezerwatu przyrody na niezamieszkałej wyspie przy północnym wybrzeżu Estonii. Jej najnowsze książki w języku estońskim były bestsellerami w latach 2019–2023.

3. Lena Kudajewa, Polina Położencewa, Oksana Sawczenko | „Insekt” | tłum. Anna Korzeniowska-Bihun
„Insekt” to zbiór trzech wyróżnionych najnowszych dramatów (Insekt, Oszczędzajcie prąd, Noc zakryje poranek), z których jeden miał już swoje pierwsze performatywne czytanie w Teatrze Polskim w Warszawie.

Dwujęzyczna (polsko-ukraińska) publikacja otwiera cykl dramaturgiczny w ramach serii wydawniczej „Wschodni Express”, ukazującej się nakładem Warsztatów Kultury w Lublinie od 2014 roku. Współwydawcą publikacji jest Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

Ukraińska literatura, w tym dramaturgia, nigdy już nie będzie taka jak kiedyś. Doświadczenie wieloletniej wojny
z różnymi jej fazami bez wątpienia przełożyło się na warsztat ukraińskich dramaturgów. Nauczyli się oni rozpoznawać i neutralizować ludzkie traumy. Posiedli rzadką umiejętność oddzielania ziaren od plew – tego, co jest naprawdę ważne, od tematów błahych i odrealnionych. Przywrócili sprawom właściwe proporcje. W połączeniu z wielkimi uniwersalnymi tematami bez wątpienia przełoży się to na potężną literaturę dramaturgiczną. 

Anna Korzeniowska-Bihun (tłumaczka)

Lena Kudajewa (ur. 1977 r. w Doniecku) – żyła spokojnie w niepodległej Ukrainie aż do wybuchu wojny z Rosją w 2014 r. Po serii przeprowadzek ostatecznie osiadła w Kramatorsku i rozpoczęła nowe życie. W 2020 r. ukończyła psychologię. W lutym 2021 r. uczestniczyła w intensywnym kursie teatru dokumentalnego i napisała swój pierwszy utwór pt. 6,5. Na jego podstawie powstał spektakl, którego premiera miała miejsce 4 września 2021 r. w Chersońskim Obwodowym Akademickim Teatrze Muzyczno-Dramatycznym im. M. Kulisza. Uczestniczka laboratorium dramatu DRAMLABNEO Week, inicjatywy wspieranej przez Ukraińską Fundację Kultury. Udział w projekcie zaowocował jej pierwszym utworem fabularnym – Pamiętnik prymuski, który znalazł się na długiej liście VIII Konkursu Sztuki Teatralnej Drama.UA. W październiku 2022 r. dwie z jej sztuk (Insekt
i Jeden dzień) znalazły się w finale Festiwalu Współczesnej Dramaturgii Ukraińskiej Lipcowy Miód. W listopadzie 2022 roku jej teksty Jeden dzień i Zły rok znalazły się na krótkiej liście 13. edycji konkursu Tydzień Sztuki Aktualnej.

Oksana Sawczenko (ur. 1975 r. w Kijowie) – scenarzystka, dramaturżka i dziennikarka. Jako scenarzystka współpracowała z kanałami telewizyjnymi TRK Ukraine, Inter oraz z firmą medialną FILM.UA. Uczestniczyła
w festiwalu teatralnym Heidelberger Stückemarkt w Niemczech (2017 r.), międzynarodowym festiwalu Telpa Daugavpils w Łotwie (2014) oraz Tygodniu Sztuki Aktualnej w Kijowie. Współpracowała z Theater of Displaced People (Teatrem Ludzi Wysiedlonych) Georga Genoux i Natalii Worożbyt. W 2011 r. uczestniczyła w programie teatralnym dla dramaturgów ukraińskich londyńskiego Royal Court Theatre.

Polina Położencewa (ur. 1986 r. w Zaporożu) – ukraińska dramatopisarka. Mieszkała w Kijowie, Dnieprze
i Zaporożu. Jej sztuki były wystawiane w m.in. Kijowie, Teatrze Dach oraz PostPlay, a także w Teatrze Nowego Dramatu w Zaporożu. Jej utwory są dostępne online na stronie ukraińskich dramaturgów UkrDramaHub. Wśród tych utworów znajdują się takie dramaty jak Czyjaś krew, Nie świruj, którego premiera miała miejsce w Teatrze Dzikim w styczniu 2022 r., oraz Babcia i dziadek uprawiają seks, jaki zadebiutował na deskach kijowskiego Teatru Dramaturgów w maju 2022 r. W lipcu 2022 r. jej sztuka Oszczędzajcie prąd miała premierę w Baron’s Court Theatre w Wielkiej Brytanii.

ZAKOTWICZONE
Seria wydawnicza Warsztatów Kultury w Lublinie została powołana do życia w 2021 roku. Nowa seria powstała
w odpowiedzi na nowe potrzeby, gdy w dobie dezintegracji wspólnot, więzi europejskich, sąsiedzkich, międzyludzkich, rozpadu dotychczasowych układów geopolitycznych, sposobów codziennego funkcjonowania zmieniło się również pojęcie geopoetyki. Literatura będąca ponad obramowaniem granic, może wychodzić dalej, mieć właściwości scalające i tłumaczące aktualne przeobrażenia w świecie. Poddawać w wątpliwość zastane schematy myślowe, rozpoznawać emocjonalne odruchy. Poszukiwać głębi pojęć, mierzyć się z wyzwaniami współczesności i przyszłości bez pomijania źródeł, podglebia, z którego wyrosła, zakotwiczyła się choćby pojedynczym nerwem czasu, miejsca lub systemu wartości. Ale w nowym świecie poizolacyjnym – naznaczonym katastrofą – rodzi się nowa wrażliwość. Wypaliły się pojęcia tego, co nasze, rodzime, znane. Ponownie wędrują granice Zachodu i Wschodu, Północy i Południa, a z nimi literatury poszczególnych krajów i języków. Czas na zmianę narracji opartej na wygodnych opozycjach i podziałach. Jeśli chcemy wyzwolić nowe sensy kulturotwórcze, czas pogodzić się z wariantywnością i nieuchronną zmiennością. Łączyć, płynąc.
Ponownie zakotwiczać.

Premiery wydawnicze 2023:
1. Ilya Kaminsky | „Republika Głuchych” | tłum. Anna Łazar
Ilya Kaminsky jest ukraińsko-rosyjsko-żydowsko-amerykańskim poetą, krytykiem, tłumaczem i profesorem na Uniwersytecie w Princeton. Najbardziej znany jest ze swoich tomików poetyckich „Dancing in Odesa” oraz „Deaf Republic”, będących na pograniczu gatunkowym między poezją a dramatem. Jego twórczość tłumaczona na ponad 20 języków po raz pierwszy ukaże się w języku polskim. Zdobywca ważnych amerykańskich nagród literackich. Urodził się w 1977 roku w rodzinie żydowskiej w Odesie, w ówczesnej Ukraińskiej SRR.
Jako czterolatek utracił słuch. Kiedy miał 16 lat, jego rodzina uzyskała azyl w Stanach Zjednoczonych. Tam po raz pierwszy dopasowano mu aparat słuchowy. Jego twórczość wprowadza w świat pełen wymownych dźwięków, specyficznego rytmu, nie stroni od aktualnych kwestii obywatelskich i politycznych, jednocześnie potrafi bawić się językiem i gatunkiem, obok podniosłych motywów jest miejsce na lekkość, żart czy erotyki. “Republika Głuchych” to niezwykle mocna opowieść o dzisiejszym stanie świata: o wojnie, o głuchocie, o problemie człowieczeństwa.

2. Lamed Szapiro | „Wylej swój gniew” | tłum. Bella Szwarcman-Czarnota
Opowiadania tłumaczone z jidysz przez Bellę Szwarcman-Czarnotę nieznanego do tej pory w Polsce znakomitego prozaika żydowskiego. Lamed Szapiro pochodził z Ukrainy, pierwsze kroki literackie stawiał
w Warszawie, rozwinął się twórczo w Nowym Jorku i Los Angeles, gdzie spędził resztę życia. Po raz pierwszy
w Polsce ukazuje się zbiór jego krótkich form prozatorskich. Jego opowiadania odwołują się do tematów bolesnych, tj. pogromów żydowskich, relacji sąsiedzkich oraz wątków uniwersalnych jak miłość i samotność, szczególnie w relacjach między kobietą a mężczyzną.

POZA SERIAMI
1. SZKICE O NAJNOWSZYM TEATRZE BIAŁORUSKIM (2010–2020) (teksty krytyczne, praca zbiorowa, pierwsza obszerna monografia współczesnego teatru białoruskiego). Publikacja powstała w ramach współpracy
z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.

Historia białoruskiego teatru przełomu XX i XXI wieków czeka jeszcze na swojego kronikarza, który podejmie próbę syntetycznego spojrzenia na to, co wydarzyło się w białoruskim teatrze w trzydziestoleciu względnej wolności: od rozpadu Związku Radzieckiego w 1991 roku i powstania niezależnego państwa Republika Białoruś do roku 2020, kiedy w wyniku represji całkowicie zniszczono niezależną kulturę Białorusi i znacznie ograniczono prawa funkcjonowania kultury oficjalnej. Ta książka – składająca się z tekstów białoruskich autorów, którzy
w ojczyźnie stracili prawo głosu, a na obczyźnie występują pod pseudonimami – jest pierwszą próbą opisu ostatniego dziesięciolecia (2010–2020) naznaczonego rozwojem nowego dramatu i teatru niezależnego.

Irina Lappo (ze wstępu)

Festiwal Wschód Kultury – Inne Brzmienia
6–9 lipca 2023 r.
Błonia pod Zamkiem w Lublinie
Wstęp wolny.
Więcej informacji na temat festiwalu można znaleźć na: www.innebrzmienia.eu oraz http://www.wschodkultury.eu/

Organizatorzy festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury, Miasto Lublin, Warsztaty Kultury w Lublinie.
Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Krzysztof Żuk Prezydent Miasta Lublin
Partner główny: STRABAG Sp.z.o.o.
Partnerzy: Music Export Poland, Keychange PRS Foundation
Patroni Medialni: Antyradio, Polityka, Gazeta Wyborcza, HIRO, Presto, nowamuzyka.pl, Kultura Enter, Onet
Sponsor: Browar Zakładowy
Festiwal Wschód Kultury – Inne Brzmienia jest jednym z wydarzeń programu Europejskiej Stolicy Młodzieży Lublin 2023.
Nasz Festiwal działa na rzecz równości płci w branży muzycznej w sieci Keychange.