Misterium „Lublin. Fuga śmierci”
3 listopada 2025 r.
Misterium „Lublin. Fuga śmierci” rozpocznie się 3 listopada 2025 roku o godzinie 9:00 u podnóża Zamku. Następnie uczestnicy przejdą w miejsce gdzie znajdowała się kiedyś Wielka Synagoga oraz do miejsca, gdzie stał przed wojną dom, w którym urodził się żydowski poeta Jakub Glatsztejn. Tam zostanie przeczytany jego wiersz „Umarli nie chwalą Boga” (w tłumaczeniu z jidysz Moniki Adamczyk-Garbowskiej), w którym Lublin stał się dla poety figurą Zagłady. Z tego miejsca, przez Błonia, uczestnicy Misterium dotrą na plac Zamkowy, gdzie zostanie wykonany wiersz Paula Celana – „Fuga śmierci”.
3 i 4 listopada 1943 roku Niemcy rozstrzelali w ramach tzw. akcji „Erntefest” („Dożynki”) 42 tysiące żydowskich więźniów obozów na Majdanku oraz w Trawnikach i Poniatowej. Egzekucja na Majdanku rozpoczęła się świtem 3 listopada – więźniów wyprowadzano nad wykopane przez nich wcześniej rowy i tam zabijano strzałem w tył głowy. Równolegle taka egzekucja odbywała się w Trawnikach. Dla zagłuszenia wystrzałów i krzyków ofiar oprawcy zainstalowali na samochodach megafony, z których emitowali muzykę. W egzekucji na Majdanku zginęło 18 tysięcy osób, a w Trawnikach – 10 tysięcy. Następnego dnia identyczną operację Niemcy przeprowadzili w Poniatowej, gdzie rozstrzelali 14 tysięcy żydowskich więźniów. Operacja ta była ostatnim etapem rozpoczętej w Lublinie 16 marca 1942 roku akcji „Reinhardt”, której celem było wymordowanie wszystkich Żydów przebywających w Generalnym Gubernatorstwie.
Opis egzekucji Żydów na Majdanku, podczas której grała muzyka, stał się bezpośrednią inspiracją dla poety Paula Celana do napisania wiersza „Fuga śmierci”. Jest on uznawany za jeden z najważniejszych tekstów poetyckich w literaturze światowej związanych z Zagładą.
Misterium „Lublin. Fuga śmierci”, przygotowane przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, podkreśla związek tego wiersza z wydarzeniami z 3 i 4 listopada 1943 roku. Odbyło się ono po raz pierwszy w dniu 3 listopada 2024 roku, w tym roku odbędzie się po raz drugi. Chcemy, żeby stało się symbolem upamiętnienia ofiar operacji „Erntefest” kończącej trwającą od 16 marca 1942 roku akcję „Reinhardt”, ale też 2 milionów zabitych Żydów podczas całej tej akcji.
Misterium jest pomyślane jako wspólne przejście wokół wzgórza zamkowego (dawnymi ulicami: Jateczna, Krawiecka i Szeroka). Przejściu towarzyszyć będzie wystukiwany przez uczestników na specjalnie przygotowanych klawesach (opieczętowane drewniane deseczki, które uczestnicy mogą zabrać ze sobą do domów) ostinatowy rytm.
Punktem kulminacyjnym Misterium będzie rytmiczne, chóralne odczytanie wiersza Paula Celana „Fuga śmierci” w tłumaczeniu Piotra Lachmana. Wykonają je połączone chóry IX Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika i Zespołu Szkół nr 1 im. Władysława Grabskiego w Lublinie oraz ochotnicy zainteresowani wspólnym czytaniem.
Zapraszamy do udziału we wspólnym odczytaniu „Fugi śmierci”
Osoby zainteresowane udziałem we wspólnym czytaniu zapraszamy na przygotowującą do tego próbę, która odbędzie się 28 października o godzinie 18.00 w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” (ul. Grodzka 21).
Kontakt: Witold Dąbrowski, witek@tnn.lublin.pl
