Festiwal BLISKI WSCHÓD to siedem dni prezentacji spektakli, intensywnych rozmów i wymiany doświadczeń dla artystów działających na co dzień w ekstremalnych okolicznościach.

Współtwórcami koncepcji festiwalu są artyści, kuratorzy i aktywiści działający w ramach Niezależnej Białoruskiej Wspólnoty Teatralnej. Niezależni białoruscy artyści zmuszeni do emigracji – zewnętrznej i wewnętrznej – żyją w bezustannym ruchu, w procesie ciągłego redefiniowania swojej tożsamości i przestrzeni ekspresji. Kolejne edycje festiwalu poprzez poszerzenie formuły o taniec, performance i muzyczne formy teatralne odpowiadają na coraz bardziej mozaikową tożsamość działających w warunkach diaspory twórców. Wieloraka tożsamość (multiple identity) i jej konstruowanie w warunkach emigracji będą motywami najbliższej edycji Festiwalu Bliski Wschód.

Codzienne pokazy spektakli, wspólne warsztaty, laboratoria i dyskusje panelowe mają na celu wsparcie uczestniczących w nich osób w pogłębieniu wiedzy, rozwoju ich talentów oraz inicjowaniu nowych projektów współpracy. Festiwal jest wyjątkową okazją spotkania na płaszczyźnie artystycznej i edukacyjnej twórców tańca i innych dyscyplin, którzy mają, z powodu wojny w Ukrainie i opresji ze strony reżimu Łukaszenkowskiego, ograniczone możliwości do wspólnotowego działania i budowania trwałych i pogłębionych relacji, tak potrzebnych do rozwoju indywidualnego, jak i popularyzacji dziedziny sztuki, w której się specjalizują.

Festiwal będzie też znakomitą okazją do zapoznania lokalnej i ogólnopolskiej publiczności z twórczością artystów zmuszonych do pracy poza obszarem rodzinnego kraju, co z jednej strony odciska mocne piętno na ich twórczości, a z drugiej pozwala na unikalny kontakt ze wolnym światem i kulturą krajów demokratycznych. W tym kontekście prezentacja białoruskiej i ukraińskiej twórczości inspirowanej z jednej strony bogatą tradycją kulturową i dorobkiem pokoleń, a z drugiej opartej na współczesnych, alternatywnych trendach w sztuce, nabiera szczególnej wartości i znaczenia, co także jest jednym z głównych celów festiwalu Bliski Wschód.

Tegoroczny festiwal niemal w całości będzie poświęcony legendarnej grupie Wolnych Kupałowców. Będzie to zarówno jubileusz pięciolecia grupy Wolnych Kupałowców jako teatru podziemnego, jak i 105. jubileusz Teatru Narodowego im. Janki Kupały, niejako zamiast setnego jubileuszu, który nie mógł się odbyć ze względu na Łukaszenkowski reżim i bohaterską decyzję członków zespołu o odejściu z teatru w ramach protestu. Zamiast obchodów stulecia teatr został zamknięty, a aktorzy zeszli do podziemia. Festiwal będzie okazją do przeżycia tego wspólnego święta w Centrum Kultury w Lublinie – miejscu, gdzie Kupałowcy znaleźli swój nowy dom.

Kupałowcy, niegdyś działający jako część białoruskiego teatru państwowego, stali się obecnie najważniejszym niezależnym zespołem teatralnym w diasporze. Ich historia jest świadectwem odwagi i dążenia do wolności artystycznej. Festiwal będzie formą celebracji tej transformacji i hołdem dla twórców, którzy postawili na niezależność mimo przeciwności losu. Repertuar Kupałowców ewoluował wraz z ich sytuacją – od klasyki białoruskiej po współczesne, zaangażowane społecznie spektakle. Festiwal pozwoli prześledzić tę ewolucję i pokaże, jak sztuka teatralna reaguje na zmieniające się realia polityczne i społeczne. W ten sposób stanie się on soczewką, w której odbija się historia białoruskiego teatru na emigracji, ukazując walkę o tożsamość i wolność twórczą.

PROGRAM FESTIWALU:

8.12 / poniedziałek
godz. 10.00 – Konferencja UMCS: Dania jest więzieniem / Sala Rady Wydziału UMCS
godz. 18.00 – Spotkanie autorskie z Julią Cimafiejewą i prezentacja książek
/ Księgarnia Dosłowna
godz. 20.00 – Wilcy, reż. Paweł Passini – spektakl / Sala Widowiskowa / Premiera

9.12 / wtorek
godz. 10.00 – Konferencja UMCS: Dania jest więzieniem / Sala Rady Wydziału UMCS
godz. 16.30 – Spotkanie promocyjne polskiego przekładu książki Ewy Wieżnawiec „O wilku mówiono w izbie” / Księgarnia Dosłowna
godz. 18.00 – Dokąd idziesz wilku, reż. Monika Dobrowlańska – spektakl / Sala Czarna
godz. 20.00 – Gęsi, ludzie, łabędzie, reż. Aleksander Harcujeu – spektakl / Galeria Labirynt
godz. 22.00 – Wernisaż wystawy Alexandra Kaziełło / Sala Kolumnowa

10.12 / środa
godz. 16.00 – Laboratorium – pokaz pracy / Sala Jasna
godz. 17.00 – „Niekończący się sierpień”. Antologia dramatu białoruskiego pod redakcją Iriny Lappo i Henryka Mazurkiewicza – spotkanie autorskie / Księgarnia dosłowna
godz. 18.00 – Monodram w wykonaniu Alaksandra Kazełło, reż. Paweł Passini / Sala Kameralna / Premiera
godz. 19.00 – Zekameron, reż. Wojciech Urbański – spektakl / Sala Czarna
godz. 21.00 – Zaproszenie do Piekła: piosenki Jacka Kaczmarskiego – koncert / Sala Widowiskowa

11.12 / czwartek
godz. 15.00 – BY Theater – czytanie performatywne / Kino CK
godz. 16.00 – Laboratorium – pokaz pracy / Sala Jasna
godz. 18.00 – Clausa Fores, reż. Jura Dzivakoŭ – spektakl / Galeria Labirynt
godz. 20.00 – Mój Hleb, reż. Aleksandr Harcujeu – spektakl / Sala Kameralna

12.12 / piątek
godz. 16.00 – Laboratorium – pokaz pracy / Sala Jasna
godz. 17.00 – Wernisaż wystawy młodej sztuki białoruskiej / Przestrzeń Trzy Maj
godz. 18.00 – Promocja książki Siarhieja Kawalowa „Komedia Judyty” / Księgarnia Dosłowna
godz. 19.00 – Komedia Judyty, reż. Paweł Passini – spektakl / od 15 lat / Sala Czarna / spektakl w języku białoruskim z polskimi napisami, pjm / światło stroboskopowe
godz. 21.00 – Arka – koncert / Sala Kameralna

13.12 / sobota
godz. 16.30 – Laboratorium – pokaz pracy / Sala Jasna
godz. 18.00 – Ekstremiści, reż. Alaksandr Harcujeu – spektakl / Sala Kameralna
godz. 20.00 – Walizka, reż. Alaksandr Harcujeu – spektakl / Sala Czarna

14.12 / niedziela
godz. 16.30 – Ciałem swoim – czytanie performatywne / Księgarnia Dosłowna
godz. 18.00 – Gala finałowa Laboratorium – spektakl / Sala Kameralna
godz. 20.00 – Dziady, reż. Paweł Passini – spektakl / Sala Widowiskowa
godz. 22.00 – Promocja płyty z muzyką Wolnych Kupałowców / Księgarnia Dosłowna

Праграма фестывалю

8 снежня — панядзелак
10:00–16:00 — Канферэнцыя „Данія — гэта вязніца” — Універсітэт Марыі Складоўскай-Кюры, Зала рады філалагічнага факультэта
18:00 — сустрэча з Юліяй Цімафеевай — кнігарня „Даслоўна”
20:00 — „Ваўкі” — прэм’ера спектакля — Відовішчная зала

9 снежня — аўторак
10:00–15:00 — Канферэнцыя „Данія — гэта вязніца” — Універсітэт Марыі Складоўскай-Кюры, Зала рады філалагічнага факультэта
16:30 — Сустрэча-прэзентацыя польскага перакладу кнігі Эвы Вежнавец „O wilku mówiono w izbie” (Па што ідзеш, воўча?) — кнігарня «Даслоўна»
18:00 — „Па што ідзеш, воўча” — спектакль — Чорная зала
20:00 — „Гусі, людзі, лебедзі” — спектакль — галерэя „Лабірынт”
22:00 — Вернісаж выставы Аляксандра Казеллы — Клубная зала

10 снежня — серада
10:00–12:00 — Лабараторыя: лекцыя — Кнігарня „Даслоўна”
12:00–16:00 — Лабараторыя: праца (закрыта для публікі)
16:00 — Лабараторыя: паказ працы — Ясная зала
17:00 — аўтарская сустрэча „Niekończący się sierpień” (Бясконцы жнівень). Анталогія беларускай драматургіі ў польскіх перакладах пад рэд. Ірыны Лаппо і Генрыка Мазуркевіча — кнігарня «Даслоўна»
18:00 — Монаспектакль Аляксандра Казеллы, прэм’ера — Камерная зала
19:00 — «Зэкамерон» — спектакль — Чорная зала
21:00 — «Запрашэнне ў пекла» — канцэрт — Відовішчная зала

11 снежня — чацвер
10:00–12:00 — Лабараторыя: лекцыя — кнігарня „Даслоўна”
12:00–16:00 — Лабараторыя: праца (закрыта для публікі)
15:00 — чытанне BY-тэатр
16:00 — Лабараторыя: паказ працы — Ясная зала
18:00 — „Clausa Fores” — спектакль — Галерэя „Лабірынт”
20:00 — „Мой Глеб” — спектакль — Камерная зала

12 снежня — пятніца
10:00–12:00 — Лабараторыя: лекцыя — кнігарня „Даслоўна”
12:00–16:00 — Лабараторыя: праца (закрыта для публікі)
16:00 — Лабараторыя: паказ працы — Ясная зала
17:00 — Вернісаж выставы маладога беларускага мастацтва — прастора „Тры-Май”
18:00 — прэзентацыя кнігі Сяргея Кавалёва „Камедыя Юдзіфі” (зборнік п’ес на беларускай мове) — кнігарня „Даслоўна”
19:00 — „Камедыя Юдзіфі” — спектакль — Чорная зала
21:00 — „Арка” — канцэрт — Камерная зала

13 снежня — субота
10:00–12:00 — Лабараторыя: лекцыя — кнігарня „Даслоўна”
12:00–16:00 — Лабараторыя: праца (закрыта для публікі)
16:30 — Лабараторыя: паказ працы — Ясная зала
18:00 — „Экстрэмісты” — спектакль — Камерная зала
20:00 — „Валізка” — спектакль — Чорная зала

14 снежня — нядзеля
10:00–12:00 — Лабараторыя: лекцыя — кнігарня „Даслоўна”
12:00–18:00 — Лабараторыя: праца (закрыта для публікі)
16:30 — Чытанне „Целам сваім”, рэж. Дзмітрый Цішко — Кіназала
18:00 — Гала-фінал Лабараторыі — спектакль — Камерная зала
20:00 — „Дзяды” — спектакль — Відовішчная зала
22:00 — Прэзентацыя музычнага альбома „Вольных Купалаўцаў” — Кнігарня „Даслоўна”
23:00 — банкет — падзямеллі Цэнтра культуры

Spektakle:

Premiera: Wilcy

adaptacja książki Ewy Wieżnawiec „Dokąd idziesz, wilku”; scenariusz, reżyseria, muzyka: Paweł Passini; scenografia, kostiumy, lalki, projekcje: Aleksandra Konarska; choreografia: Anna Puzio; występują: Zoja Biełachvościk, Valancina Harcujeva, Alaksandr Harcujeu, Alaksandr Kazełło, Alaksandr Zelianko, Anna Puzio

Spektakl podejmuje przemilczany temat pogromu żydowskiego na białoruskiej wsi, łączy pamięć historyczną z aktualnymi pytaniami o odpowiedzialność i antysemityzm. Inscenizacja wpisuje się w szersze działania promujące dialog międzykulturowy i walkę z uprzedzeniami. Literatura i teatr stają się narzędziami do przełamywania stereotypów i budowania mostów między narodami, kulturami i religiami.

Dokąd idziesz, wilku

reżyseria, scenografia: Monika Dobrowlańska; uczestniczki: Monika Dawidziuk, Jewgienija Kulbaczna, Swiatłana Zelankowska
Spektakl z udziałem dwóch aktorek z zespołu Kupałowców łączy białoruskie motywy z nowoczesnymi formami teatralnymi, tworząc unikatowe doświadczenie sceniczne. Spektakl powstał w ramach scenicznego projektu badawczego Moniki Dobrowlańskiej „Scena jako laboratorium językowe”.

Alhiderd Bacharewicz – Gęsi, ludzie, łabędzie

reżyseria: Aleksander Harcujeu; scenografia, kostiumy: Aleksandra Konarska; muzyka: Eryk Arłou-Szymkus; występują: Zoja Biełachvościk, Valancina Harcujeva, Alaksandr Zielanko, Aleh Harbuz, Andrej Drobyš, Alaksandr Harcujeu, Eryk Arłou-Szymkus, Aleksandr Kazełło, Kaciaryna Javorska, Siarhej Cub, Kola Sońka, Michaił Zuj, Igar Sihau
Dystopijna wizja przyszłości Białorusi na podstawie powieści Alhierda Bacharewicza. Spektakl pokazuje degradację kultury, języka i moralności, przestrzegając przed utratą tożsamości narodowej.

Maksim Znak – Zekameron

reżyseria: Wojciech Urbański; występują: Uładzimir Pugacz, Siarhiej Czub, Aleh Harbu
Spektakl łączy szereg opowiadań z książki Maksima Znaka w jedną inscenizację. Opowiada o tym, co dzieje się za kratami na Białorusi, w jakich warunkach żyją więźniowie polityczni, jak czuje się człowiek w więzieniu, jakie osoby go otaczają, jak wygląda komunikacja między nimi oraz jaki wpływ ma to na każdego z nich.

Ciałem Swoim – czytanie dramatu

Czytanie nowego tekstu Dzmity Tsishko, eksploracja cielesności i symboliki więzienia w kontekście współczesnych opresji.

Clausa Fores

autor, reżyseria: Jura Dzivakoŭ; scenografia, grafika: Tatsiana Dzivakova; kompozytor: Olga Podgajskaya; występują: Aleksander Kazełło, Przemysław Krzyszczak, Daniel Grabowski, Pawał Cypryjanczyk, Przemysław Mrowiński
Performatywna akcja z elementami opery ukazująca istotę tyranii i jej destrukcyjny wpływ na jednostkę i społeczeństwo. Inspiracją do przedstawienia są rozważania nad samowystarczalnością dyktatury oraz paradoksalną rolą, jaką odgrywamy jako bezsilni obserwatorzy zarówno procesu jej trwania, jak i nieuchronnego umierania.

Mój Hleb

reżyseria: Aleksandr Harcujeu; występuje: Zoya Biełachwościk
Monodram Zoi Biełachwościk o losach pięciu pokoleń dynastii teatralnej oraz o tym, jak wydarzenia z historii Białorusi wpływają na losy ludzi, jak spirala czasu zamyka się w kole i daje możliwość zrozumienia błędów, uczenia się, zapamiętywania, uśmiechania się i płaczu.

Komedia Judyty

na motywach sztuki Sarhieja Kawalowa; przekład tekstów: Małgorzata Buchalik, Natalia Rusiecka, Vasil Siomucha, Franciszak Skaryna; scenariusz, reżyseria, muzyka: Paweł Passini; scenografia, kostiumy i projekcje: Aleksandra Konarska; choreografia: Anna Puzio; muzyka na żywo: Paweł Passini, Marcin Sudziński (Złodzieje Miodu); występują: Zoja Biełachvościk, Valancina Harcujeva, Alaksandr Harcujeu, Alaksandr Kazełło
Kolejna współpraca polskiej ekipy realizatorów neTTheatre z białoruskimi aktorami niezależnego zespołu Kupałowców. We współczesnym kontekście politycznym i kulturowym nabiera cech manifestu programowego, by wybrzmieć jako artystyczny protest przeciwko przemocy, w obronie wszelkich ciemiężonych narodowych tożsamości i prawa każdego narodu do własnego losu, do własnej tożsamości religijnej i kulturowej.

Julia Cimafiejewa – Ekstremiści

reżyseria: Aliksandr Harcujeu; występują: Zoya Biełachwościk, Aliksandr Zelianko, Sergiej Chub, Kaciaryna Javorskaya
Debiut dramaturgiczny znanej białoruskiej poetki. Tekst, napisany w 2023 roku w ramach projektu „Dopóki historia pisze się sama”, można nazwać „sztuką na odległość”. Jednym z kluczowych motywów są listy do aresztowanych i więźniów, będące wyrazistym świadectwem nieustannych cierpień narodu białoruskiego oraz niekończącego się sierpnia 2020 roku.

Walizka

reżyseria: Alaksandr Harcujeu; występują: Alexander Kazełło, Valancina Haruyeva, Zoya Biełachwościk, Andiej Drobyh, Zmicer Jasiniewicz
Najnowsza premiera zespołu Kupałowców. Poruszająca adaptacja tekstu Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk opowiadającego o pamięci i tożsamości.

Czytanie BY Theater

Czytanie performatywne z udziałem Kupałowców, które poprowadzi ByTeatr – jedna z najważniejszych białoruskich grup teatralnych działających w Polsce. To wyjątkowe wydarzenie pozwoli zobaczyć, jak te dwa zespoły pracują razem, tworząc niezapomniane artystyczne doświadczenie

Adam Mickiewicz – Dziady

przekład: Sierž Minskievič; reżyseria: Paweł Passini; scenografia, kostiumy, projekcja: Aleksandra Konarska; muzyka: Eryk Arłoŭ-Šymkus; występują: Zoja Biełachvościk, Valancina Harcujeva, Alaksandr Zielanko, Kryścina Drobyš, Aleh Harbuz, Andrej Korzan, Andrej Drobyš, Alaksandr Harcujeu, Eryk Arłoŭ-Šymkus, Pavieł Astravuch
Spektakl silnie rezonuje z sytuacją zniewolonego narodu i otwiera dialog teatru z klasyką. Ograniczona liczba pokazów na żywo sprawiła, że większość oddanych widzów teatru Kupałowskiego obejrzała go wyłącznie online lub w formie audio. Spektakl „Dziady” miał premierę tuż po wybuchu wojny w Ukrainie.

Inne wydarzenia:

Konferencja UMCS: Dania jest więzieniem

Konferencja poświęcona roli teatru w sytuacjach granicznych: wojnie, traumie, doświadczeniu więzienia i represji. Uczestnicy analizują teatr jako narzędzie oporu, terapii i świadectwa, odwołując się do metafory „Dania jest więzieniem”. Spotkanie obejmuje panele, studia przypadków oraz zajęcia z dramaterapii.

Zaproszenie do Piekła – koncert
scenariusz, reżyseria: Paweł Passini; scenografia, kostiumy, projekcje: Aleksandra Konarska; muzyka: Daniel Słomiński, Paweł Passini; występują: Valancina Harcuyeva, Aliksander Zelianko, Alexandr Kazełło
Hołd Jackowi Kaczmarskiemu oraz wsparcie dla białoruskich artystów walczących o wolność słowa. Dzięki nowoczesnej interpretacji muzycznej zespołu piosenki Kaczmarskiego mają szansę zyskać zupełnie nowe życie, a aktorzy legendarnego ensamblu – aktualne i skuteczne narzędzie porozumienia także z polskim odbiorcą.

ZIU – Arka – koncert

Prezentacja drugiego, ale pierwszego białoruskojęzycznego albumu „Arka” zespołu ZUI. Zespół składający się z małżeństwa znanych białoruskich aktorów i muzyków Michaila Zuja oraz Aleny Zui-Wojciechowskiej. Opisując album, artyści wymieniają słowa: Mińsk, młodość, prąd, murale, bezdomni, tańce, dyskotekowy księżyc, wspomnienia, bzy, rozpacz, emigracja i dom towarowy „Białoruś”.

Spotkanie autorskie z Julią Cimafiejewą

Białoruska poetka i tłumaczka, autorka sześciu tomów poezji oraz książki dokumentalnej „Dziennik miński”, zaprasza na prezentację swojej najnowszej książki „Tnę historię sobą. Wiersze i kolaże”. Podczas spotkania poetka pokaże oryginalne prace kolażowe i przeczyta wybrane wiersze w języku białoruskim.

O wilku mówiono w izbie – spotkanie promocyjne

Spotkanie wokół polskiego przekładu książki Ewy Wieżnawiec z udziałem autorki, tłumaczki i ilustratorki. Dyskusja o procesie twórczym i ilustracjach. Istnieje możliwość zakupu i podpisu egzemplarzy.

Niekończący się sierpień – spotkanie autorskie

Antologia dramatu białoruskiego, pod redakcją Iriny Lappo i Henryka Mazurkiewicza, ukazuje protesty i represje po sierpniu 2020 roku. Dzięki doborowi tekstów tom kreśli panoramiczny obraz strachu i nadziei – od kuchennych rozmów po więzienne cele i uliczne barykady – ujawniając, jak teatr potrafi dokumentować rzeczywistość w chwili jej największego napięcia.

Promocja płyty z muzyką Kupałowców

Premiera płyty z muzyką Kupałowców prezentuje reżyserską wersję spektaklu „Dziady” w formie audio. Nagranie, zawierające unikatowe monologi i utwory muzyczne, pozwala odbiorcom doświadczyć bogatej artystycznie i historycznie opowieści, niezależnie od ograniczeń związanych z działalnością zespołu w podziemiu i emigracji.

Komedia Judyty – promocja książki

Zbiór dramatów Siarhieja Kawalowa ukazuje dramat jednostki w starciu z tyranią.

Wernisaż Alexandra Kazełło

Pierwsza prezentacja kolaży aktora Kupałowców w Lublinie. Prace komentują codzienność, postsowieckie dziedzictwo i sytuację społeczności LGBT we wschodniej Europie.

Wernisaż młodej sztuki białoruskiej

Cyfrowa wystawa prezentuje prace artystów, którzy nie mogą opuścić Białorusi. Kuratorskie konsultacje online pomagają przygotować prezentację na europejską skalę.