Letnia Szkoła Tradycji na Festiwalu Re:tradycja – Jarmark Jagielloński 2023

Festiwal Re:tradycja – Jarmark Jagielloński odbędzie się 18–20 sierpnia w Lublinie. To czas inspirującego spotkania z kulturą tradycyjną. Dla osób, które chcą nie tylko obserwować i słuchać, lecz również aktywnie doświadczać tradycji, Fundacja Kultura Enter przygotowała wyjątkowe warsztaty rzemieślnicze (17–20 sierpnia). Uczestnicy będą mieli okazję m.in. nauczyć się podstaw stolarki, poznać snycerskie zdobienia czy stworzyć drewniane naczynia. W tym roku tematem przewodnim Letniej Szkoły Tradycji jest obróbka drewna. Zapisy startują 19 lipca.

Letnia Szkoła Tradycji to program specjalistycznych i rozbudowanych warsztatów dla osób zainteresowanych tradycyjnym rzemiosłem i sztuką ludową. Podstawową zasadą podczas warsztatów jest relacja mistrz-uczeń. Relacja ta, ze względu na swoją wyjątkowość i bezpośredniość przekazu, jest skutecznym narzędziem wspomagania procesu przekazu tradycji.

– Program warsztatowy Festiwalu Re:tradycja – Jarmark Jagielloński umożliwia aktywny udział w wydarzeniu, zyskanie konkretnej wiedzy i umiejętności, a przede wszystkim gwarantuje dobrze spędzony czas. Tegoroczna Letnia Szkoła Tradycji poświęcona jest tradycyjnej obróbce drewna. Uczestnicy pracujący w pięciu grupach tematycznych poznają właściwości różnych gatunków drewna, nauczą się odpowiednio przygotowywać materiał do obróbki i samodzielnie wykonają od podstaw drewniane dzieła sztuki: niewielkie meble, tradycyjną ozdobę snycerską, naczynia, bryczkę z konikiem oraz ludowy drzeworyt. Wszystkie prace będą się odbywać pod czujnym okiem twórców-rzemieślników ludowych reprezentujących różne regiony Polski. Kilkudniowe warsztaty będą okazją do tego, aby odkryć na nowo tajniki tych zapomnianych rzemiosł. Od uczestników i uczestniczek będą wymagały nie lada cierpliwości i precyzji. Liczymy, że efekty ich pracy będą imponujące – opowiada Magda Zaworska z Pracowni Kultury Tradycyjnej Warsztatów Kultury.

Program warsztatów

Podstawy stolarki | Prowadzenie: Arkadiusz i Joanna Zych
Stolarstwo jest zawodem dość młodym, a jego powstanie ma ścisły związek z udoskonaleniem narzędzi do obróbki drewna. Zapotrzebowanie na wyroby drewniane zarówno w miastach, jak i na wsiach było ogromne. Wybudowany przez cieślę dom należało przecież zamknąć i wyposażyć. Potrzebne były więc okna i drzwi, a także meble: stoły, łóżka, ławy, skrzynie, półki, kredensy itp. Wyrób mebli wymagał nie tylko umiejętności, ale także szerokiej wiedzy dotyczącej obróbki i konserwacji drewna. W czasie Letniej Szkoły Tradycji swoją pasją do drewna podzielą się Arkadiusz i Joanna Zych. Stosując tradycyjne techniki stolarskie (bez użycia gwoździ i kleju), uczestniczki i uczestnicy wykonają z drewna modrzewiowego lub sosnowego wiszącą półkę i drewniany zydel.

Snycerka podlaska | Prowadzenie: Jerzy Ostapczuk
Snycerskie zdobienia architektoniczne wymagały od rzemieślników umiejętności i precyzyjności oraz odpowiednich narzędzi. Misternie wykończone narożniki, patrzące na siebie ptaki w nadokiennikach czy dekoracyjne zdobienia elewacji i szczytów to elementy, które można jeszcze zobaczyć na przedwojennych, drewnianych chałupach. Te unikatowe ornamenty dość licznie zachowały się na podlaskich wsiach, a nawiązują do zdobnictwa stosowanego w rosyjskim budownictwie ludowym. Aby poznać ciekawostki związane z tą dziedziną rzemiosła, warto wziąć udział w warsztatach, które poprowadzi Jerzy Ostapczuk. Oprócz teorii o doborze materiału i sposobach konserwacji drewna uczestnicy i uczestniczki poznają narzędzia snycerskie oraz zobaczą, jakie wzory można wykonać przy ich pomocy. Druga część to już czysta praktyka. Początkujący snycerze wytną od wzornika tradycyjną ozdobę nadokienną charakterystyczną dla północnego Podlasia. Nikt nie wyjedzie z zajęć z pustymi rękami.

Naczynia drewniane | Prowadzenie: Jerzy Tarasiewicz
Zaawansowanym typem obróbki drewna jest toczenie. Proces ten wymaga bardzo dużej precyzji oraz skupienia rzemieślnika. Toczenie drewna odbywa się poprzez wprawienie w ruch obrotowy danego przedmiotu, a następnie skrawanie jego powierzchni w taki sposób, aby uzyskał on kształt bryły obrotowej. Jest to jednak jeden z późniejszych etapów obróbki, ponieważ wcześniej należy przygotować materiał, a po jego zakończeniu efekt pracy odpowiednio zabezpieczyć przed negatywnym wpływem temperatury, wilgoci oraz czynników mechanicznych. Wykonuje się to poprzez polerowanie, gotowanie i impregnowanie np. olejem duńskim. Niezbędnym narzędziem tego procesu jest tokarka do drewna. Uczestnicy i uczestniczki warsztatów wykonają drewniany kubek z uchem, moździerz (stępkę), świecznik, a także dłubaną nieckę z drzewa osikowego. Efekty swojej pracy będą mogli udekorować według własnej koncepcji.

Drzeworyt ludowy | Prowadzenie: Józef Lewkowicz
Drzeworyt to najstarsza technika graficzna polegająca na wykonaniu matrycy w desce lub klocku drewnianym. Jest to długotrwały i wymagający nie lada precyzji proces, podczas którego należy najpierw wykonać rysunek, następnie wyciąć albo wydłubać tło (stworzyć tzw. jasny i ciemny drzeworyt). Zwieńczeniem pracy jest odbijanie wykonanego wizerunku na kartonie. Podczas zajęć początkujący adepci i adeptki tej sztuki zdobędą niezbędną wiedzę na temat drzeworytu, w tym drzeworytu płazowskiego i jego ciekawej historii. Pod ścisłą kontrolą artysty sami wykonają drzeworyt według własnego pomysłu. W ruch pójdą dłuta, dłutka i noże. Gotowe prace będą malowane farbami drukarskimi i odbijane na papierze.

Zabawki drewniane | Prowadzenie: Tadeusz Leśniak
Drewno jest także surowcem, z którego wykonywano większość ludowych zabawek. Nie stanowiło jednak osobnej gałęzi rzemiosła, lecz w większości było produkcją uboczną przemysłu drzewnego. Wyrabiano je najczęściej zimą, kiedy ubywało zajęć na wolnym powietrzu. Dawniej zabawki ludowe kupowano na odpustach i jarmarkach odbywających się w okolicy. Najpowszechniejsze były konie występujące w różnych wersjach: jako figurki stojące, na kółkach, z bryczką i te najbardziej popularne – na biegunach. Wykonywano także figurki zwierząt (baranki, kozy, krowy, świnki) oraz różne gatunki ptaków (dudki, bociany, jaskółki i in.). Były też specjalne zabawki dedykowane chłopcom – taczki, wozy drabiniaste, pukawki. Dziewczynki dostawały wózki dla lalek, kołyski i miniaturki mebli. Najmłodsi najchętniej bawili się terkotkami, klepokami i karuzelami, czyli popularnymi zabawkami na patyku. Podczas warsztatów pod okiem Tadeusza Leśniaka będzie można wykonać modele drewnianych ptaszków, konika na kółkach i bryczki, czyli zabawki charakterystyczne dla żywieckiego ośrodka zabawkarskiego. W ruch pójdą dłuta, noże, wiertarki i szlifierki. Ostatni etap prac to malowanie wykonanych zabawek.

Jak się zapisać?
1. Zapisy trwają od 19.07.2023 od godziny 11.00 do 25.07.2023 r. do godziny 24.00 poprzez formularz online dostępny na stronie retradycja.eu. Warsztaty są bezpłatne i skierowane do osób pełnoletnich.
O dostaniu się na warsztaty decydują odpowiedzi na zawarte w formularzu pytania, dlatego warto poświęcić czas na jego wypełnienie.
2. Letnia Szkoła Tradycji odbywa się w dniach 17–20 sierpnia 2023 r.
3. Obowiązuje kaucja zwrotna w wysokości 200 zł – szczegóły w Regulaminie.
4. Należy wybrać temat, któremu poświęci się 4 dni warsztatów. Trzeba pamiętać, że uczestnicy zobowiązują się do uczestniczenia w warsztatach przez wszystkie 4 kolejne dni.
5. Plan zajęć dla wszystkich grup:
17 i 18 sierpnia (czwartek i piątek) – godz. 16.00–20.00
19 i 20 sierpnia (sobota i niedziela) – godz. 9.00–13.00
W ramach Letniej Szkoły zaplanowane zostały również dwa spotkania tematyczne:
Drewniana architektura w Nadsaniu na tle sąsiednich regionów | Prowadzenie Andrzej Żygadło
Podczas spotkania zostaną przedstawione dawne bogactwa drewnianej architektury w Polsce południowo-wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem regionu Nadsania. Ukazane zostanie zarówno dawnego uniwersum pejzażu historycznego, jak i typy konstrukcji i regionalizmów występujących w architekturze poszczególnych obszarów. Uczestnicy spotkania będą mogli zapoznać się z zarysem wieloletnich prac badawczych nad drewnianą architekturą Nadsania.

Informacje praktyczne:
Kiedy: 19 sierpnia (sobota), godz. 14.00–15.00
Gdzie: Warsztaty Kultury, Grodzka 5a, sala medialabowa – I piętro
Wstęp wolny

Ochrona zabytkowej architektury drewnianej w Polsce południowo-wschodniej | Prowadzenie Andrzej Żygadło
Prowadzący przedstawi historię ochrony drewnianej architektury zabytkowej w Polsce południowo-wschodniej, począwszy od okresu rozbiorów po czasy współczesne. Uczestnicy będą mieli okazję zobaczyć prace przy zabytkowych obiektach drewnianej architektury począwszy od prac inwentaryzacyjno-badawczych poprzez prace konserwatorskie zabytku i jego otoczenia na wybranych przykładach.

Informacje praktyczne:
Kiedy: 19 sierpnia (sobota), godz. 16.00–17.00
Gdzie: Warsztaty Kultury, Grodzka 5a, sala medialabowa – I piętro
Wstęp wolny

Organizatorem Letniej Szkoły Tradycji jest Fundacja Kultura Enter. Projekt jest realizowany przy wsparciu Miasta Lublin.
Współpraca: Warsztaty Kultury w Lublinie, Festiwal Re:tradycja – Jarmark Jagielloński, Klasztor oo. Dominikanów w Lublinie.

To oczywiście tylko część atrakcji przygotowana przez organizatorów. W programie Festiwalu nie zabraknie koncertów, wystaw, kina oraz warsztatów dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Ponadto wszyscy miłośnicy sztuki ludowej i rzemiosła będą mieli okazję spotkać się z twórcami i nabyć ich wyroby. Program wydarzenia można śledzić na stronie retradycja.eu. Już teraz opublikowany jest program muzyczny wydarzenia. Wkrótce kolejne ogłoszenia.

Festiwal Re:tradycja – Jarmark Jagielloński
18–20 sierpnia 2023
Lublin – Stare Miasto, Błonia pod Zamkiem
Wstęp wolny.

Więcej informacji na stronie retradycja.eu
Organizatorzy: Warsztaty Kultury w Lublinie, Instytucja Kultury Miasta Lublin, Lublin Miasto Inspiracji
Patronat honorowy: Prezydent Miasta Lublin – Krzysztof Żuk
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Tegoroczna edycja Festiwalu Re:tradycja – Jarmark Jagielloński jest jednym z wydarzeń programu Europejskiej Stolicy Młodzieży Lublin 2023.
Sponsorzy: Tavex, Herbapol
Partnerzy: Jula, Muzeum Narodowe w Lublinie, Ivan Honchar Museum, Uliu, Dominikanie Lublin, Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, Fundacja Kultura Enter
Patroni medialni: Polskie Radio Dzieciom, Radiowe Centrum Kultury Ludowej, Radio Lublin, Presto, CzasDzieci.pl, muzykatradycyjna.pl, KulturaLudowa.pl, Kultura Enter, Onet